Volgens mij is (bijna) iedereen het er wel over eens dat de scheiding tussen kerk en staat een goed idee was en is. De inmenging van de priesterkaste in het alledaagse leven van mensen was veel te sterk en moralistisch en ik denk dat het zelfs het geloof heeft vrijgemaakt, waarin mensen niet meer vastzitten in hun voorbedachte ‘zuil’, maar hier zelf keuzes in kunnen maken. Een grote stap richting vrijheid.

Maar wat er vervolgens is gebeurd, is dat ongeveer gelijktijdig met de neergang van de kerken de markten aan belang begonnen te winnen. In de 19de eeuw is de rechtspersoon ontstaan, die gelijke rechten kreeg als de natuurlijk persoon. Een VOF is bijvoorbeeld geen persoon, omdat deze afhankelijk is van de leden. Als zij ermee ophouden bestaat de VOF niet meer. De rechtspersoon is echter op zichzelf staand, absoluut.

In eerste instantie hadden deze rechtspersoon heel beperkte mogelijkheden en enkel door een licentie van de staat om te mogen opereren binnen het gebied dat zij van tevoren hadden aangegeven. Dit is steeds verder vrijgegeven, met name door jurisprudentie en niet zozeer via wetgeving. De markt won aan populariteit.

Wat er ook gebeurde, was dat deze bedrijven volledig afhankelijk waren van de staat. Dit is nog altijd zo. Mijn eigen bedrijven bestaan dóór de staat. Als de staat zou verdwijnen, bestaan die bedrijven ook niet meer. De staat heeft een monopolie op de markt ontwikkeld. En dit zie je terug in hoe markten door staten worden verdeeld. In communistische landen heb je slechts één aanbieder, de overheid zelf. In kapitalistische landen scheppen zij een markt waarin enkele marktspelers worden aangewezen om daarin te opereren. Dit geldt voor banken, telecom, energie, internet, enz.

Deze bedrijven hebben daardoor enorme macht gekregen, terwijl ze eigenlijk een nutsvoorziening zijn. En de oude goden zijn vervangen door nieuwe, nu we allemaal de grote merken aanbidden die continu onze aandacht opeisen via branding en marketing. De leegte die is ontstaan door ‘de dood van God’ is opgevuld met consumentisme en (neo)liberalisme.

De kern van fascisme is dan ook, volgens bedenker Mussolini, de samensmelting van markt en staat. Big Business en Big Government die mét elkaar de dienst uitmaken. Dat is precies wat er nu aan de hand is en wat de verspilling en vervuiling in de wereld veroorzaakt. En we kunnen niet verwachten van de daders dat zij ook met de oplossing gaan komen.

Daarom ga ik een nogal radicaal voorstel doen, wat volgens mij nog nooit eerder is gedaan: laten we na de scheiding van kerk en staat ook voor de scheiding van markt en staat gaan zorgen. Zodat de staat zich weer bezig kan houden met de algemene wil (wat dus voor allen geldt, meer mógen ze niet) en zich niet (indirect) bemoeit met de specifieke wil, bijv. van individuen of gemeenschappen.

Daarmee worden de ondernemingen, net als de kerken, vrijgemaakt en kan er weer ruimte ontstaan voor iets nieuws, zoals de commons of gemeenschappen (Cocracy / Cocratie).