Mijn oudste van 11 heeft de hopeloze taak om een middelbare school te kiezen waar hij de komende jaren gaat doorbrengen. Het punt is niet dat hij niet van boeken houdt, integendeel, maar hij leert er niks uit.

Het grote probleem van onderwijs is namelijk dat het de natuurlijke manier van leren 180 graden omdraait. Leren doe je in de échte wereld, niet in een lab-setting, zoals een klaslokaal. Daar kun je alleen informatie ophalen.

In plaats van kinderen direct te leren fietsen door het gewoon te doen en daarop te reflecteren, hebben we bedacht dat het een goed idee is om kinderen via informatie, instructie en conditionering te leren hoe zij moeten fietsen.

En dan mag je in je handjes klappen als kinderen het überhaupt ooit in de praktijk mogen brengen, zodat ze op basis van ervaring kunnen leren.

We zetten kinderen hun halve kindertijd in schoolbankjes, in een ‘busopstelling’, met één autoriteit voor de klas, waarbij zij allerlei triviale informatie in hun hoofden krijgen gestopt, terwijl ze buiten bezig horen te zijn met het leven te ontdekken.

Vervolgens bombarderen we deze arme kinderbreinen met eindeloze toetsen om te te testen hoe de ‘retentie’ is. Maar voor een gemiddeld kind voelt het vooral als door eindeloze hoepeltjes te moeten springen. En steeds afhankelijk te zijn van het oordeel van de autoriteit of je het goed hebt gedaan. Of je wel goed genoeg bent.

En tegelijk zijn de docenten net zo gefrustreerd als de leerlingen, want ook zij merken dat het niet goed lukt om de kinderen iets te leren. En wordt van hogerhand besloten om steeds meer praktijk te schrappen, omdat de basiskennis achteruit holt. Olie op het vuur.

Maar net zoals artsen mensen niet kunnen genezen, kunnen docenten leerlingen niks leren. Alleen mensen kunnen zichzelf genezen. Alleen mensen kunnen zichzelf iets leren. Er is geen enkele autoriteit die dit kan overnemen, hooguit erbij kan ondersteunen.

Daarom zijn er ook twee zienswijzen. De ene zegt dat kinderen niet uit zichzelf iets willen leren en dat zij hiertoe gemotiveerd moeten worden van buiten, door autoriteiten. De andere zegt dat kinderen die prima zelf kunnen en zelf willen leren.

We moeten zoveel dingen die we voor waar aannemen opnieuw gaan ontdekken, maar in het onderwijs weet ik wel dat alleen het kind kan bepalen wat en hoe er geleerd moet worden. Dat kan niemand anders voor het kind bepalen.

En als we dat doorhebben, kunnen we gelijk de term ‘onderwijs’ schrappen, want dat zegt genoeg over welk mens- en wereldbeeld er nog altijd achter schuil gaat.

Volg de natuurlijke fascinatie van het kind en de rest volgt vanzelf.