In ons eenzijdige en eenvormige westerse wereldbeeld zien we steeds belangrijke wetmatigheden over het hoofd. Een wetmatigheid is iets anders dan een wet. Een wetmatigheid is niet normatief, maar principieel. Het toont ons hoe iets in grote lijnen werkt.

Zo’n belangrijke wetmatigheid is “grenzen aan de groei”, een archetype dat Peter Senge al scherp beschreef. Dat dit voor de natuur zelf geldt is al lange tijd duidelijk en het is jammer dat dit is verdraaid naar ‘klimaatverandering’.

Maar nog belangrijker, hoe groter je groeit, hoe inefficiënter en ineffectiever het wordt. Dat wordt ook wel de “wet van de afnemende meeropbrengst” genoemd (the law of diminishing returns). En ook dit is geen wet, maar een wetmatigheid.

Als je van één naar twee rijbanen gaat, kun je er niet 100% meer verkeer op kwijt. En van twee naar drie neemt het percentage nog verder af. En op een gegeven moment is de meeropbrengst zo goed als nihil.

Wat we echter vergeten, is dat dit nog harder telt en geldt voor sociale verhoudingen. Hier op LinkedIn zie je dat sommigen ‘viral gaan’ en worden overspoeld met reacties. In eerste instantie gaan ze overal op reageren en dit voedt de populariteit. Maar op een gegeven moment is het niet meer te bolwerken en reageert de auteur helemaal niet meer.

Hetzelfde geldt voor grote organisatiestructuren en onze ‘democratie’. Het is zo massaal georganiseerd en de besluiten worden door zo’n klein groepje genomen, dat het piepend en krakend vastloopt.

Het wordt een monster dat niet langer benaderbaar of aanspreekbaar is en er ontstaan allerlei buffers van agenten ertussen om de schaarste aan de top behapbaar te houden. Het is een enorm ingewikkeld systeem door deze exclusiviteit.

De huidige manier van organiseren en besturen in piramides is niet schaalbaar. Het leidt tot eindeloze bureaucratie en tot een bestuurlijk waterhoofd, waarin iedereen om de bestuurder heen cirkelt alsof hij het middelpunt van het zonnestelsel is.

Dit noem ik de “monocratie”, waarin alles teruggaat tot één. Ook de huidige ‘democratie’ valt hieronder, omdat de meerderheidsstem wordt teruggebracht tot één stem: voor of tegen.

Het is tijd om organisatievormen toe te passen die gedistribueerd, zelfsturend en decentraal werken. En die zijn er al lang. Vormen die mensen in staat stellen zichzelf te organiseren en door hun eenvoud ook eenvoudig op te schalen zijn.

Dit kan zelfs met ons bestuur. Door uit te gaan van individuele zeggenschap kunnen wij onszelf organiseren in (lokale) raden en vergaderingen en kunnen we mensen uit ons midden afvaardigen naar grotere raden en vergaderingen. Doodeenvoudig, maar vergeten beginsel. En dat noem ik de “cocratie”.

En daarin wordt ook de verantwoordelijkheid en verantwoording gedistribueerd, zodat nooit of te nimmer alle macht bij één (persoon of entiteit) kan komen te liggen en iedereen zijn eigenheid kan behouden, ook hoe zij zichzelf organiseren.

Zo kunnen we de grenzen aan de groei in ons voordeel leren gebruiken.